Betahemolitički streptokok grupe A  uzrokuje anginu sa grloboljom, praćenu osipom i visokom temperaturom. Može se javiti povraćanje, malaksalost, bol u stomaku i proljev. Bolest obično počinje naglo sa temperaturom uz jako crveno ždrijelo i tonzile sa bijelim naslagama. Na mekom nepcu je prisutan tačkasti osip – enantem. Izrazita bol otežava gutanje. Bijelo obložen jezik se nakon 3 dana oljušti i postane malinasto crven. Otečene su limfne žlijezde ispod donje čeljusti i na vratu. Osip se pojavi u prva dva dana bolesti na vratu, trupu, preponama, sa unutrašlje strane bedara i ruku. Ima karakter sitnotačkastog crvenog osipa, na dodir grube strukture te se opisuje kao „ guščja koža“. Koža lica je pošteđena osipa, a uz crvenilo obraza napadno je bljedilo kože oko usta. Osip blijedi nakon nekoliko dana, potom se koža tijela peruta, dlanovi i stopala se gule. Ovaj osip zapravo odvaja šarlah od streptokokne angine. Nastaje dejstvom ektotoksina koji izlučuju neki serotipovi streptokoka.

Streptokok se prenosi kapljičnim putem, rjeđe preko kontaminiranih predmeta i ruku. Inkubacija traje 3-5 dana i najčešće se širi u vrtićima i školama među djecom. Dojenčad rjeđe obolijevaju od šarlaha. Odrasli mogu imati streptokoknu anginu ali obično ne šarlah. Imunitet je serotip specifičan. Ima više serotipova streptokoka i ektotoksina te je moguće  više puta oboljeti od ove bolesti.

Kod težeg oblika šarlaha zbog širenja streptokoka u okolna tkiva može nastati upala srednjeg uha, upala sinusa, apsces tkiva oko tonzila. Djelovanjem toksina može nastati miokarditis       (upala srčanog mišića) i artritis (upala zglobova). Ove komplikacije nastaju u toku akutne faze bolesti i obično prolaze za 3-5 dana. Kasne komplikacije nastaju 3-6 tjedana nakon preboljelog šarlaha i to su akutni glomerulonefritis ( oboljenje bubrega) i reumatska groznica.  Tokom bolesti se mogu pratiti leukociti, CRP ali svakako treba provjeriti nalaz urina zbog eventualne pojave eritrocita. ASTO- antistreptolizinska antitijela bivaju povišena nakon 3 tjedna ali kod ranog početka terapije ne moraju biti povišena. Bris guše i nosa se uzima prije početka terapije ali negativan bris uz jasnu kliničku sliku ne znači da se ne radi o šarlahu. Virusne upale posebice adenovirus mogu imitirati streptokoknu anginu. Brzi testovi za detekciju streptokoka su visoko specifični ali malo senzitivni. Ako je test pozitivan sigurno se radi o streptokoku ako je negativan trebao bi se provjeriti i kultivacijom.

Terapija

Preporučena terapija je penicilin u obliku sirupa tokom 10 dana. Davanje penicilina intramuskularno nije na prvom mjestu izbora zbog traumatiziranja djeteta, većeg rizika od alergije na penicilin i mogućnosti anafilaktičkog šoka. U slučaju alergije na penicilin izbor su makrolidni antibiotici eritromicin, klaritromicin, azitromicin. Prema nekim medicinskim pristupima streptokokna angina je zapravo jedina upala grla koja se liječi antibiotikom. Kasne komlikacije streptokoknih angina i šarlaha rijetko se pojavljuju ukoliko se počne sa terapijom do 9. dana od početka bolesti što kod nejasnih slučajeva omogućava sačekati nalaze brisa bez povećanja rizika. Ranije se masovno davala terapija penicilina i ekstencilina (penicilin sa produženim dejstvom) injekciono. Danas šarlah uglavnom ima blaži tok i peroralna terapija sirupom je obično dovoljna. Teški oblici šarlaha se liječe u bolnici.

Kasne komplikacije streptokoknih infekcija

Reumatska groznica

Dva ili više tjedana nakon streptokokne infekcije koja nekad protekne i neupadljivo može nastati akutna sistemna upala vezivnog tkiva po tipu imunološke reakcije. Bolest nastaje greškom kada organizam zbog sličnosti struktura zamijeni vlastita tkiva sa ovojnicom streptokoka. Nastaju oštećenja na srcu i zglobovima. Javlja se bolna upala velikih zglobova koja se seli od jednog do drugog zgloba i traje nekoliko dana. Upala zglobova ostaje bez trajnih posljedica. Ošteće srca je ozbiljnije. Akutno se manifestira tahikardijom odnosno ubrzanim radom srca bez fizičke aktivnosti i bez temperature. Pojavljuje se šum na srcu koji ranije nije postojao i promjene na EKG sa progresijom iz sata u sat. Može doći do akutnog zatajenja srca. Na srčanim zaliscima često ostaju trajne promjene. Neurološke promjene uzrokuju poremećaj koordinacije šake , nehotične pokrete, emocionalnu nestabilnost. Kožne promjene anularnog eritema i potkožni čvorići uz povišenu temperaturu upotpunjuju kliničku sliku reumatske groznice. Ova bolest ima tendenciju recidiva odnosno vraćanja.

Poststreptokokni glomerulonefritis

Nekoliko tjedana nakon streptokokne infekcije može se javiti akutni nefritički sindrom . Simptomi su slabost, bljedilo, glavobolja, oskudno mokrenje, crvenkastosmeđa boja urina, otoci, posebno oko očiju, povišen krvni tlak, mučnina, bol u trbuhu. Bolest zahtijeva bolničko liječenje do normalizacije funkcije bubrega. U velike većine djece bolest se izliječi bez posljedica.  Kod 1-2% djece može nastati trajno oštećenje bubrega.

Streptokokne infekcije su vrlo proširene među djecom. Obično prolaze kao upale grla, a čak su neka djeca i zdrave kliconoše. Nažalost neki imaju  komplikacije ove infekcije. Pri upisu u vrtiće obavezni ste donijeti uredan nalaz brisa grla i nosa. Prihvatite ovu obavezu ozbiljno. Obzirom da ne postoji vakcina ovo je jedan od načina prevencije masovnog širenja bolesti među predškolskom djecom. Nakon terapije za povratak u vrtić treba uraditi  kontrolni bris.