Treći  krajnik ili adenoid je limfno tkivo smješteno na mjestu spajanja zadnjeg dijela nosa i gornjeg dijela ždrijela.  Razvija se od 5. mjeseca intrauterinog života. Nakon rođenja, kontaktom sa virusima i bakterijama počinje intenzivan rast ovog tkiva i imunološka aktivnost u smislu odbrane od infekcije.  U prvim godinama života zbog čestih upala može doći do uvećanja trećeg krajnika koji zbog ograničenog prostora u kome se nalazi i blizine drugih struktura dovodi do problema.  Standardnim pregledom nije moguće vidjeti  treći krajnik, ali o njemu zaključujemo idirektno na osnovu simptoma začepljenog nosa, slivanja sekreta niz zadnji zid ždrijela, kašlja, poremećaja disanja, govora, sluha, sna, apetita i    ponašanja. Epifaringoskopijom se adenoid može vidjeti.

U dobi 18-24 mjeseci djeca imaju problem sa čestim upalama adenoida usljed virusnih i bakterijskih infekcija, povremeno praćenim upalom uha. U terapiji koristimo kapi za nos, aspiraciju sekreta, inhalacije  fiziološkom otopinom, po potrebi antibiotik. U tom uzrastu može se razviti i prolazno smanjenje sluha ali zbog dobi djeteta se ne dijagnosticira.

Od 3.-5. godine simptomi upale ili hroničnog uvećanja trećeg krajnika postaju jasniji. Ponavljane epizode upale uha, dugotrajnog kašlja, nagluhosti, hrkanja, disanja na usta upućuju na hronično uvećanje trećeg krajnika. Nakon 5.-7. godine počinje smanjivanje trećeg krajnika koji do odrasle dobi postepeno atrofira. Simptomi su manje izraženi, dijete bolje ispuhuje nos, imunitet je zreliji, te su i komlikacije rjeđe.

Prolaskom kroz nos zrak se zagrijava, ovlažuje i filtrira. Ukoliko se adenoidno tkivo jako uveća može smanjiti ili potpuno onemogućiti protok zraka kroz nos. Djeca dišu na usta, u početku pri spavanju, uz hrkanje. Kod uznapredovale obstrukcije nosa dišu na usta i u budnom stanju. Uz to se javlja kašalj zbog slivanja sekreta niz zadnji zid ždrijela. To povećava broj upala donjih disajnih puteva, pojavu bronhitisa, astme i povećanje pritiska u plućnoj cirkulaciji a posljedično i opterećenje srca.

Treći krajnik se nalazi u blizini ušća Eustahijevih tuba koje povezuju srednje uši sa ždrijelom. Funkcija tuba je da omoguće ulazak zraka u srednje uho, održaju konstantan pritiska unutar komorice što je potrebno za funkcioniranje slušnih koščica. Ukoliko uvećano adenoidno tkivo pritišće na ušće to remeti funkciju tube. Upala adenoida se može prenijeti i na tubu, te na srednje uho. Može nastati akutna upala srednjeg uha. Kod duže obstrukcije tube srednje uho se ispunjava  sekretom što remeti pokretanje slušnih koščica i dovodi do nagluhosti. Djeca starija od 3 godine obično mogu reći da slabije čuju , što je i najčešći razlog odlaska specijalisti i dijagnosticiranja sekretorne upale uha. Ukoliko dijete gleda televiziju sa pojačanim tonom, ne odaziva se na poziv kada je okrenuto leđima ili je u drugoj prostoriji, naginje glavu u određeni položaj možete posumnjati da ne čuje dobro. Za dijagnozu se koristi, ORL pregled, timpanometrija , kod djece starije 4 godine i audiometrija. Ukoliko se nakon 3 mjeseca konzervativne terapije stanje ne normalizira često se pristupa operativnom tretmanu. To može biti miringotomija- rez na bubnjiću, drenaža sekreta sa ili bez ugrađivanja cjevčica u bubnjić, adenotomija- odstranjenje trećeg krajnika. Pravovremeni tretman sprečava trajno oštećenje sluha.

Hronično uvećanje trećeg krajnika može biti uzrok i čestih upala sinusa i glavobolje. Kod djece sinusi nisu u potpunosti formirani tako da su ipak simptomi vezani za uho češći. Dugotrajno začepljenje nosa dovodi do hipoksije – smanjene količine kisika a to remeti opšte stanje, spavanje, ponašanje, koncentraciju, učenje. Sleep apnoe, period tokom spavanja u kojem dijete ne diše u trajanju 5-10 sekundi prekida se dubokim udahom. Ove epizode se mogu tokom jedne noći ponavljati desetke puta, zbog čega je dijete umorno . Ovakav poremećaj sna može stvoriti problem i sa noćnim mokrenjem.

Često su istovremeno sa uvećanim trećim krajnikom uvećani i krajnici u ždrijelu- nepčane tonzile. Veličina ovih krajnika pri akutnoj upali ili bez nje može biti razlog slabijeg apetita, nagona na povraćanje, poremećaja govora i gutanja. Terapija hronično uvećanih krajnika može biti odstranjenje. Zadnjih 10 godina se mnogo opreznije pristupa ovom zahvatu. Naime krajnici pretstavljaju dio imunološkog sistema i nastoje se očuvati što duže. Kod djece do 6 godina ukoliko su krajnici toliko uvećani da čine mehaničku smetnju a nisu hronično upalno promijenjeni može se uraditi tonzilotomija laserom – parcijalno smanjenje krajnika.

Adenoidne vegetacije tokom nekoliko godina mogu dovesti do poremećaja razvoja gornje vilice. Zbog toga dijete ima tzv facies adenoidea- adenoidno lice koje odlikuje uzak korijen nosa, izbrisane brazde između nosa i gornje usne, kratka gornja usna, vidljive desni, visoko –gotsko nepce, poremećaj rasporeda zuba, poluotvorena usta , izbačena donja vilica, te pomalo priglup izgled.

Prirodan tok razvoja trećeg krajnika je njegovo uvećanje , maksimalna veličina od 3.do 5. godine, a potom postepeno spontano smanjivanje. Liječimo akutne infekcije koje dovode do pogoršanja a hirurškom tretmanu se pristupa ukoliko se jave komlikacije koje se ne mogu riješiti konzervativno. Prije 3. godine života samo izuzetno se pristupa operaciji.